Η έννοια της Κυκλικής Οικονομίας, ήδη από το 2012, έχει τραβήξει το επιστημονικό. ενδιαφέρον όταν και δημοσιεύθηκε η αρχική έκθεση του Ιδρύματος Ellen MacArthur. Στην βάση των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας, η απόδοση των πόρων μεγιστοποιείται και η παραγωγή αποβλήτων ελαχιστοποιείται αποσκοπώντας στην αύξηση της βιωσιμότητας. Το 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε το πρώτο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία με στόχο την μετάβαση σε μια οικονομία, όπου η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων παραμένει στην οικονομία, όσο το δυνατόν περισσότερο και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο, ώστε να αναπτύξει μια βιώσιμη, αποδοτική και ανταγωνιστική οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και αποδοτική αξιοποίηση των πόρων.
Στο επίκεντρο των δράσεων για την ανάδειξη των αρχών της Κυκλικής Οικονομίας βρίσκεται η διαχείριση των βιολογικών ροών αποβλήτων. Ο όρος Κυκλική Βιο-οικονομία έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως και μπορεί να επιτευχθεί μέσω υιοθέτησης νέων μοντέλων επανάχρησης και αξιοποίησης των βιοαποβλήτων. Επιπλέον, στα κυκλικά συστήματα, η έννοια των αποβλήτων αλλάζει. Για παράδειγμα, το υλικό μπορεί να μετατραπεί σε ενεργειακό πόρο με μεταβλητές οικονομικές τιμές και τα απόβλητα μπορούν να μετατραπούν σε υποπροϊόντα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η υποστήριξη νέων μοντέλων διαχείρισης βιοαποβλήτων επιταχύνεται μέσω διαφόρων πολιτικών δράσεων. Στις αρχές του 2020, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Επενδύσεων Πράσινης Συμφωνίας, το οποίο θα κινητοποιήσει τουλάχιστον ένα τρισεκατομμύριο ευρώ μέσω βιώσιμων επενδύσεων κατά την επόμενη δεκαετία.
Η επιτυχής μετάβαση προς την Κυκλική Βιο-οικονομία απαιτείται να έχει ολοκληρωμένη υποστήριξη από τις κυβερνήσεις. Κατά συνέπεια, απαιτούνται προσπάθειες σε διαφορετικά επίπεδα κλίμακας για να επιτευχθεί μια συστημική και ολιστική προσέγγιση: τοπική, περιφερειακή και εθνική. Οι μακροοικονομικές προσπάθειες για την υποστήριξη αυτής της μετάβασης αναφέρονται σε αλλαγές πολιτικής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν ήδη υιοθετήσει ή βρίσκονται στη διαδικασία υιοθέτησης εθνικών στρατηγικών Κυκλικής Οικονομίας, οι οποίες περιλαμβάνουν δράσεις σχετικές με τα βιοαπόβλητα. Κεντρικό ρόλο στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των στρατηγικών έχουν οι φορείς δημόσιας διοίκησης. Η πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία και η βελτίωση του ρυθμιστικού και κανονιστικού πλαισίου αποτελούν βασικούς πυλώνες παρέμβασης της δημόσιας διοίκησης, ενώ κρίσιμης σημασίας χαρακτηρίζεται η εμπλοκή των Περιφερειών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα ενεργοποίησης και συντονισμού των ομάδων της Κοινωνίας των Πολιτών, μέσω των οποίων διασφαλίζεται η ευρύτερη κοινωνική συμμετοχή. Όλες οι προτάσεις μετάβασης προς την Κυκλική Οικονομία απαιτείται να τοποθετηθούν και να εξεταστούν εντός των χρονικών, χωρικών και πολιτιστικών τους πλαισίων.
Άποψη
Η μετάβαση σε μια Κυκλική Βιο-οικονομία προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα τόσο περιβαλλοντικά όσο και περιφερειακής ανάπτυξης. Στο επίπεδο του περιβάλλοντος η αξιοποίηση βιοαποβλήτων για παραγωγή compost, η παραγωγή ενέργειας μέσω του βιοαερίου ή η εξαγωγή νέων συστατικών (για χρήση στην φαρμακευτική βιομηχανία) έχουν ως αποτέλεσμα την μείωση της πίεσης στους φυσικούς αποδέκτες, τον περιορισμό της χρήσης πρωτογενών πρώτων υλών, αλλά και τη δυνατότητα αποφόρτισης των υφιστάμενων συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων.
Ιδιαίτερα, αξίζει να σημειωθεί, ότι στο επίπεδο της περιφερειακής ανάπτυξης ο τομέας της βιο-οκονομίας αποτελεί σημαντικό πυλώνα συνεισφέροντας σε ευρωπαϊκό επίπεδο περισσότερες από 17,5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας και προστιθέμενη αξία άνω των 614 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην Ελλάδα ο αγροτικός τομέας συνεισφέρει περίπου το 4% του ΑΕΠ, ενώ η εγχώρια βιομηχανία τροφίμων καλύπτει πάνω από το 25% του συνόλου των επιχειρήσεων της ελληνικής μεταποίησης. Λαμβάνοντας υπόψη και τις προβλέψεις του πρώτου πυλώνα του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της χώρας για την Πράσινη Μετάβαση, η μετάβαση σε μια Κυκλική Βιο-οικονομία μπορεί να αποφέρει πολλαπλασιαστικά οφέλη
Η μετάβαση σε μια Κυκλική Βιο-οικονομία παρέχει, λοιπόν, σημαντικές ευκαιρίες σε σειρά κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών προκλήσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται η ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, η επίτευξη ενεργειακής ασφάλειας και διαθεσιμότητας τροφίμων και η αποδοτικότητα των παραγωγικών πόρων. Η ενσωμάτωση της Κυκλικής Βιο-οικονομίας στο αναπτυξιακό μοντέλο της Ελλάδας προϋποθέτει τη βέλτιστη συνεργασία της πολιτικής ηγεσίας με το επιστημονικό δυναμικό της χώρας και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς επίσης και την εναρμόνιση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για τη βιο-οικονομία.
Δρ Απόστολος Μαλαμάκης,
Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, ΕΚΕΤΑ – Ινστιτούτο Βιο-οικονομίας και Αγρο-Τεχνολογίας
To παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα “Μακεδονία”
