Γράφει ο Ορέστης Τρασανίδης*
Το ερώτημα είναι δύσκολο, αν και η απάντηση είναι εύκολη. Η Θεσσαλονίκη δεν είναι βιώσιμη, τι και αν καταταγεί 16η ανάμεσα σε 18 πόλεις για την ανάδειξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Πρωτεύουσας (ΕΠΠ) 2014, η στοιχειοθέτηση αυτού του συμπεράσματος κάνει το ερώτημα δύσκολο, λόγο της ίδιας της έννοιας της βιώσιμής ανάπτυξης (*). Αλλά ας παραμεριστεί αυτή η βιαστική απάντηση στο ερώτημα που κατά βάση βρίσκει σύμφωνους όλους τους Θεσσαλονικείς και ας επικεντρωθεί η προσοχή στους τρεις βασικούς πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης και τις επιδόσεις της Θεσσαλονίκης σε κατά γενική ομολογία αντιπροσωπευτικούς δείκτες των πυλώνων.
Η ανάλυση που ακολουθεί θα στηρίζεται σε στοιχεία για τον Δήμο Θεσσαλονίκης. Αποτελεί κομμάτι της Διπλωματικής μου εργασίας με τίτλο «ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ ΓΙΑ ΑΣΤΙΚΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ» για το Εργαστήριο Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Α.Π.Θ..
Περιβάλλον
| Ατμοσφαιρική ποιότητα |
| Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί μείζον περιβαλλοντικό κίνδυνο για την υγεία και υπολογίζεται ότι προκαλεί περίπου δύο εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Η μείωση των ατμοσφαιρικών ρύπων είναι σε μεγάλο βαθμό πέραν της ατομικής προσπάθειας και απαιτεί δράση από τις δημόσιες αρχές σε όλα τα επίπεδα. |
| Θεσσαλονίκη:Το 2012 ήταν η πιο μολυσμένη πόλη της Ευρώπης σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Ξεπερνούσε το όριο συγκέντρωσης αιωρούμενων σωματιδίων της Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) 208 ημέρες τον χρόνο |
| Όριο Βιωσιμότητας: Τα επιθυμητά επίπεδα σε αυτό το σύνολο των δεικτών που έχουν καθοριστεί από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (European Commission, 2013). Το επιτρεπόμενο όριο σύμφωνα με ΕΟΠ είναι 35 ημέρες. |
| Διαχείριση στερεών αποβλήτων και αποκομιδή | |
| Η προώθηση της μείωσης, την επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης των αποβλήτων που παράγονται σε μια πόλη είναι από τις απαραίτητες πολιτικές. Η αύξηση της ποσότητας των παραγόμενων αποβλήτων ανά κάτοικο προκαλεί ζητήματα υγείας και περιβάλλοντος ως εκ τούτου, εκτός από την κατάλληλη πολιτική διαχείρισης πρέπει να διαφοροποιηθούν οι βασικές συνήθειες για κάθε πολίτη. | |
Όριο Βιωσιμότητας: Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία Eurostat, για το έτος 2007 η μέση ευρωπαϊκή παραγωγή αποβλήτων ήταν 522 κιλά ανά κάτοικο ετησίως, που ισοδυναμεί με 1,43 κιλά ανά κάτοικο ανά ημέρα. (Eurostat, 2013). Όσο αναφορά την ανακύκλωση-επαναχρησιμοποίηση η ΕΕ έχει θέσει στόχους στην κλίμακα του 50-70%, που πολλές ευρωπαϊκές πόλεις ήδη έχουν επιτύχει. |
| Κατανάλωση νερού |
| Η λειψυδρία είναι ένα από τους μεγαλύτερους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή στις πόλεις της Ευρώπης. Ο δείκτης αυτός δείχνει την ορθολογική χρήση ενός από τους πιο ζωτικούς φυσικούς πόρους. |
| Θεσσαλονίκη:Η τιμή του δείκτη είναι 125 λίτρα ανά κάτοικο ανά χρόνο. Τα δεδομένα για τον υπολογισμό του λήφθηκαν από την αίτηση της πόλης για την ΕΠΠ 2014. |
Όριο Βιωσιμότητας:Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το βέλτιστο μέσο ποσό νερού για οικιακή κατανάλωση από τον άνθρωπο (πόση, μαγείρεμα, προσωπική υγιεινή και καθαριότητα των νοικοκυριών) ανέρχεται σε 100 λίτρα ανά κάτοικο ανά ημέρα. Προφανώς, είναι αναγκαίο να εξεταστεί το ενδεχόμενο πρόσθετων αναλώσεων για τη γεωργία, τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες (Official World Health Organization website, 2014).
| Ηχορύπανση |
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, ο θόρυβος βλάπτει σοβαρά την υγεία του ανθρώπου, τόσο από σωματική και ψυχολογική άποψη. Ο θόρυβος σχετίζεται με τις διαδικασίες της αστικοποίησης όπως η ανάπτυξη των μεταφορών και της βιομηχανίας, γι αυτό είναι ένα πρόβλημα κυρίως αστικών περιοχών. Υπάρχουν όμως και επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα και σε αγροτικές περιοχές κάτω από ειδικές συνθήκες (Official World Health Organization website, 2014).Ο θόρυβος που προκαλείται από την κυκλοφορία, την βιομηχανία και τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες, είναι ένα από τα σημαντικότερα περιβαλλοντικά προβλήματα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με πολλές μελέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 20% (ένας στους πέντε) των πολιτών στην Ευρώπη εκτίθεται σε επίπεδα θορύβου που υπερβαίνουν 65dB κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ πάνω από το 30% εκτίθεται σε επίπεδα που υπερβαίνουν 55dB κατά τη διάρκεια της νύχτας.
| Θεσσαλονίκη:Από προκαταρτικές μετρήσεις προέκυψε η εκτίμηση ότι ο πληθυσμός που εκτίθεται σε επίπεδα ηχορύπανσης άνω των 55 dB κατά τη διάρκεια της ημέρα και άνω των 45 dB τη νύχτα είναι στα επίπεδα του 60-80% (Δήμος Θεσσαλονίκης, 2011). |
| Όριο Βιωσιμότητας:Θα μπορούσε να οριστεί 25% του πληθυσμού κατά τη διάρκεια της ημέρας και 15% του πληθυσμού κατά τη διάρκεια της νύχτας (Cots and Herbert, 2010). |
| Περιβαλλοντικές δραστηριότητες στην εκπαίδευση |
Ένα από τα πιο σημαντικά καθήκοντα της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι να αύξηση την ευαισθητοποίηση των πολιτών, και ιδιαίτερα στους νέους, σχετικά με τα περιβαλλοντικά προβλήματα των πόλεων. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό η τοπική αυτοδιοίκηση να παρακολουθεί τις πρωτοβουλίες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που πραγματοποιούνται στα σχολεία. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διασφαλίσει τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στο μέλλον.
Η παρουσία των κατάλληλων δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης στη μάθηση, εξασφαλίζει μια καλύτερη κατανόηση των επιμέρους δράσεων, όπως η καλύτερη διαχείριση των φυσικών πόρων, η υπεύθυνη διαχείριση των αποβλήτων ή την προώθηση των βιώσιμων τρόπων μεταφοράς (Cots and Herbert, 2010).
| Θεσσαλονίκη:Το ποσοστό για το Δήμο της Θεσσαλονίκης ανέρχεται σε 10,2% |
| Όριο Βιωσιμότητας: Θα μπορούσε να οριστεί τιμή ορόσημο 100% (διάστημα 75-100%) καθώς είναι μέτρο που δεν είναι κοστοβόρο. |
| Εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου |
Ήδη από τη Διάσκεψη του Kyoto φανερώθηκε η ανάγκη για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Συμφωνήθηκε τότε στόχος μείωσης τους κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 μέχρι το 2012. Σε πολλές μελέτες η μείωση του συνόλου των αερίων ισοδυναμεί με τη μείωση απλά του επειδή βρίσκεται στην μεγαλύτερη περιεκτικότητα (European Commission, 2002)
Ο δείκτης αυτός μετρά τις ισοδύναμες εκπομπές που παράγονται στην περιοχή. Η συμμετοχή των μεταφορών και της ενέργειας στις εκπομπές αέριων του θερμοκηπίου είναι καθοριστικής σημασίας. Μαζί με τη διαχείριση των αποβλήτων αποτελούν τα πεδία στόχευσης για περαιτέρω βελτίωση.
| Θεσσαλονίκη:Ο στόχος που έχει τεθεί 20% μείωση μέχρι το 2020 δηλαδή περίπου 500000 τόνους. Στα πλαίσια της έκθεσης της ΕΕ το 2014 όπου προβλέπει πως η Ελλάδα θα ξεπεράσει κατά 1% το στόχο της συνολικά μπορούμε να κάνουμε την αναγωγή πως θα το επιτύχει και η Θεσσαλονίκη. |
| Oριo Βιωσιμότητας:Η ΕΕ έχει θέσει στόχο την μείωση 20% (έτος αναφοράς 1990),μέχρι το 2020. Παράλληλα έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για κάθε κράτος μέλος. |
| Ενεργειακή κατανάλωση |
| Η υπερβολική κατανάλωση ενέργειας έχει αρνητικές επιπτώσεις από μια παγκόσμια σκοπιά, συμβάλει στη μείωση των φυσικών πόρων και στην αύξηση των επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος.Μια πιο βιώσιμη διαχείριση της αστικής ενέργειας είναι απαραίτητη. Με τη μείωση της κατανάλωσης και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να είναι μεταξύ των κύριων πολιτικών που θα πρέπει να εφαρμοστούν για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. |
| Θεσσαλονίκη:Από έκθεση του «Σχεδίου Δράσης για την Αειφορία» του Δήμου Θεσσαλονίκης (2014) και τα αποτελέσματα είναι: 469.583,3 τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου (toe) που αντιστοιχούν σε 1,6 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου ανά κάτοικο, εκ των οποίων αντιστοιχεί σε 32% ενέργεια που καταναλώνεται για οικιακή χρήση,16,6% στον τριτογενή τομέα και 49,7% στις δημόσιες μεταφορές. |
| Oριo Βιωσιμότητας:Ο ορισμός της βέλτιστης συνολικής αξίας της κατανάλωσης ενέργειας δεν είναι εύκολη υπόθεση, δεδομένου ότι υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όπως ο ρυθμός ανάπτυξης, η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, τον καιρό και τις κλιματικές συνθήκες και τα διαφορετικά συστήματα παραγωγής ενέργειας. Βέβαια θα μπορούσε να τηρηθεί ο στόχος μείωσης κατά 20% έως το 2020 (ΕΕ) και ως στοιχείο προβληματισμού να αναφερθεί πως ο Thring το 1998 έθεσε ως ανώτατο όριο κατανάλωσης 1,5 (τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου) ανά κάτοικο και ανά έτος, αναφέροντας πως στην Ευρώπη ανέρχεται σε 3 και στις ΗΠΑ 6 . |
(*) Ένας εκ των πολλών ορισμών. «Μια βιώσιμη κοινότητα χρησιμοποιεί τους πόρους της για να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι επαρκείς πόροι είναι διαθέσιμοι για τις μελλοντικές γενιές. Επιδιώκει τη βελτίωση της δημόσιας υγείας και μια καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους τους κατοίκους της με τον περιορισμό των αποβλήτων, την πρόληψη της ρύπανσης, μεγιστοποιώντας τη διατήρηση και προώθηση της αποδοτικότητας, και την ανάπτυξη των τοπικών πόρων για την αναζωογόνηση της τοπικής οικονομίας» (Official Sustainable Communities website, 2014).
Διαβάστε ακόμα:
