Ολοένα και απομακρύνεται η επαναφορά της δυνατότητας νομιμοποίησης κτισμάτων με σημαντικές πολεοδομικές παραβάσεις ή και εξ ολοκλήρου αυθαιρέτων, της λεγόμενης «Κατηγορίας 5».
Ετσι, η νομοθετική πρωτοβουλία που έχει εξαγγελθεί ακόμη και από το βήμα της Βουλής δεν αναμένεται να θεσμοθετηθεί πριν τα τέλη του έτους. Οπως αναφέρει στέλεχος του ΥΠΕΝ, προτεραιότητα τη δεδομένη στιγμή είναι η επανέναρξη των προσεισμικών ελέγχων σε κτίρια (δημόσια και ιδιωτικά) που θεωρούνται κρίσιμης σημασίας, με τα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία να έχουν τεθεί πρώτα στη λίστα, με δεύτερες τις υγειονομικές δομές και άλλες κρίσιμες υποδομές. Ο έλεγχος αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ένα οκτάμηνο, δηλαδή περί τα τέλη Νοεμβρίου. «Επειτα θα εξετάσουμε πώς θα προχωρήσουμε με τα αυθαίρετα της «Κατηγορίας 5″.
Το πρόβλημα είναι τεράστιο
Δεν μπορούμε να μη λάβουμε υπόψη ότι αφορά εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες και κτίρια. Ωστόσο θα πρέπει να ελεγχθούν ως προς τη δομική τους τρωτότητα καθώς χτίστηκαν χωρίς άδειες και ελέγχους» επισημαίνει η ίδια πηγή. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (Φεβρουάριος 2022) από την ψηφιακή βάση του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, από το 2011 έως σήμερα έχουν ξεκινήσει ή και ολοκληρώσει τη διαδικασία νομιμοποίησης 2.282.202 αυθαίρετα. Από αυτά το 24,20%, ήτοι 552.293 αυθαίρετα, ανήκουν στην «Κατηγορία 5», ενώ άγνωστο παραμένει πόσα άλλα κτίρια με μεγάλες πολεοδομικές παραβάσεις δεν έχουν δηλωθεί.
Χωρίς μελέτες στατικής επάρκειας
Από τα 552.293 που έχουν υπαχθεί για νομιμοποίηση στους τρεις τελευταίους νόμους «τακτοποίησης» αυθαιρέτων (4114/2011, 4178/2013 και 4495/2017) ελάχιστα εκτιμάται ότι έχουν ελεγχθεί ως προς τη δομική τους τρωτότητα. Κι αυτό διότι ο 4114/2011 προέβλεπε μόνο τη συμπλήρωση από τον μηχανικό «δελτίου δομικής τρωτότητας», ο 4178/2013 πρόσθεσε και την υποχρέωση εκπόνησης μελέτης στατικής επάρκειας για σημαντικά κτίρια για την πολιτική προστασία καθώς και βιομηχανίες, ξενοδοχεία και γενικότερα χώρους συνάθροισης κοινού, αλλά μόνο για όσα ήταν κτισμένα μετά το 1983. Μόνο στον 4495/2017 η μελέτη στατικής επάρκειας έγινε υποχρεωτική για αυθαίρετα που βάσει του δελτίου δομικής τρωτότητας κατατάσσονταν σε υψηλού κινδύνου, σε κτίρια συνάθροισης κοινού και στα εξ ολοκλήρου αυθαίρετα της «Κατηγορίας 5», αλλά δινόταν περιθώριο κάποιων ετών για την εκπόνησή της. Επιπλέον, οι προθεσμίες υποβολής δικαιολογητικών και μελετών για την περαίωση της διαδικασίας νομιμοποίησης διαρκώς παρατείνεται (τελευταία έως τα τέλη του 2024) ενώ παραμένει άγνωστο για πόσα αυθαίρετα έχουν τελικά υποβληθεί μελέτες στατικής επάρκειας ή δελτία δομικής τρωτότητας.
Παρελθόν και μέλλον για τα αυθαίρετα
Η… ιστορία με τα μεγάλα αυθαίρετα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2020, όταν ο τότε υπουργός Κωστής Χατζηδάκης έδωσε παράταση στην προθεσμία (του νόμου 4495/2017) νομιμοποίησης όλων των αυθαιρέτων, μέσω της «Ταυτότητας Κτιρίων» έως και το 2025, με εξαίρεση την «Κατηγορία 5». Εκτοτε, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ έχει εξαγγείλει πολλές φορές ότι θα φέρει σχετική ρύθμιση για τη συνέχιση της νομιμοποίησής τους. Μάλιστα, όπως έχει δηλώσει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος κ. Νίκος Ταγαράς, η ρύθμιση θα προβλέπει ως «δικλίδα ασφαλείας» υποχρεωτικό έλεγχο σε όλες τις αιτήσεις από ελεγκτή δόμησης. Επίσης, περίπου το 60% των κονδυλίων που θα συγκεντρώνονται από τα πρόστιμα θα δίνεται στους δήμους, μέσω του Πράσινου Ταμείου, προκειμένου να προχωρούν οι ρυμοτομικές απαλλοτριώσεις οι οποίες λιμνάζουν εδώ και δεκαετίες, ελλείψει χρημάτων.
Τα κονδύλια εκτιμάται ότι θα είναι πολλά
Σήμερα το 58,74% των συνολικών εισπράξεων προστίμων αφορούν την «Κατηγορία 5», δηλαδή 2,87 δισ. ευρώ από τα 4,9 δισ. ευρώ. Με την καταβολή του προστίμου οι ιδιοκτήτες αυθαιρέτων της «Κατηγορίας 5» θα μπορούν να τα διατηρούν για 30 έτη. Τη σωτηρία τους για τρεις δεκαετίες έχουν ήδη εξασφαλίσει τα μεγάλα αυθαίρετα που έχουν υπαχθεί σε έναν από τους τελευταίους τρεις νόμους «τακτοποίησης». Ωστόσο για να τα νομιμοποιήσουν εσαεί θα πρέπει, όταν λειτουργήσει η «Τράπεζα Γης», να εξαγοράσουν τίτλους Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης. Η θεσμοθέτηση της περίφημης Τράπεζας Γης έγινε πριν από μία δεκαετία με στόχο να διευκολύνει την εξαίρεση από την κατεδάφιση αυθαίρετων κτιρίων με μεγάλες παραβάσεις καθώς έως τότε η εξαίρεση αυτή προσέκρουε στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), που τη θεωρούσε αντισυνταγματική. Το σκεπτικό ήταν οι αυθαιρετούχοι να εξαγοράζουν από την Τράπεζα τίτλους μεταφοράς συντελεστή δόμησης και ως περιβαλλοντικό αντιστάθμισμα να χρηματοδοτείται από τα έσοδα αυτά η δημιουργία ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων. Βεβαίως για την πλήρη λειτουργία της Τράπεζας θα πρέπει να καθοριστούν και οι Ζώνες Υποδοχής Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης, μέσω των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν στο τέλος του 2025.
Οι μπουλντόζες δεν έφτασαν ποτέ στη Μύκονο
Στην «Κατηγορία 5» ανήκουν, όπως αναφέρουν παράγοντες του ΥΠΕΝ, και πολλές από τις χιλιάδες αυθαίρετες βίλες που έχουν «σηκωθεί» την τελευταία δεκαετία στη Μύκονο, σε εκτός σχεδίου περιοχές. Το ζήτημα είχε αποκαλύψει για πρώτη φορά, το 2012, ο τότε υπουργός Περιβάλλοντος κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου. Τι έκαναν τότε τα «σαΐνια» του νησιού; Δήλωναν προς νομιμοποίηση αυθαίρετα που δεν υπήρχαν για να μπορούν να τα κτίσουν όποτε θελήσουν. Κι αυτό διότι για την «τακτοποίηση» οποιουδήποτε παράνομου κτίσματος έχει τεθεί από τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) ως «κόκκινη γραμμή» η 28η Ιουλίου 2011, δηλαδή μόνο αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν πριν από τη συγκεκριμένη ημερομηνία και δεν βρίσκονται σε αιγιαλούς και δάση μπορούν να νομιμοποιηθούν. Ετσι, την τελευταία δεκαετία άρχισαν να ξεφυτρώνουν στο νησί αυθαίρετες βίλες, οι οποίες είχαν εκ των προτέρων υποβάλει δήλωση «τακτοποίησης», αλλά και άλλα παράνομα κτίσματα με την προοπτική να νομιμοποιηθούν μελλοντικά. Αλλωστε, στην Ελλάδα οι «κατεδαφίσεις αυθαιρέτων» αποτελούν το πιο σύντομο ανέκδοτο. Οι μπουλντόζες δεν έφτασαν ποτέ στη Μύκονο, αλλά ούτε και τα κλιμάκια ελέγχου όπως είχε υποσχεθεί πολλές φορές η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ. Οσοι έλεγχοι γίνονται, πραγματοποιούνται από τους υπαλλήλους της Πολεοδομίας Κυκλάδων ή άλλων υπηρεσιών με κίνδυνο για τη σωματική τους ακεραιότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι έπειτα από σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου την περασμένη Τετάρτη αποφασίστηκε ενίσχυση της αστυνομικής δύναμης και έλεγχος της παράνομης δόμησης από μεικτά κλιμάκια. Στο μεταξύ, με νέα ρύθμιση του ΥΠΕΝ «πάγωσε» η έκδοση οικοδομικών αδειών στις εκτός σχεδίου περιοχές της Μυκόνου έως την εκπόνηση του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου, δηλαδή περίπου έως τα τέλη του έτους.
Μάχη Τράτσα